آزمایش استامینوفن

این آزمایش میزان استامینوفن موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. استامینوفن دارویی است که در بسیاری از داروهای بدون نسخه (OTC) و داروهای تجویزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو برای تسکین درد و کاهش تب به کار می‌رود. استامینوفن در فرم‌های مایع، جویدنی، کپسولی یا قرصی موجود است. این دارو در بسیاری از داروهای برند شناخته شده مانند Tylenol و Excedrin یافت می‌شود. در خارج از ایالات متحده، این دارو را پاراستامول می‌نامند. همچنین استامینوفن ممکن است با دیگر ترکیبات فعال در داروهایی که برای درمان آلرژی، سرفه، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و بی‌خوابی تجویز می‌شود، ترکیب شود.

استامینوفن در دوز مناسب ایمن است. اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به مسمومیت با استامینوفن یا سمیت شود. این موضوع می‌تواند آسیب‌های جدی و گاهی کشنده به کبد وارد کند.

متأسفانه، افراد معمولاً به طور تصادفی بیش از حد از استامینوفن مصرف می‌کنند و دچار مسمومیت با استامینوفن می‌شوند. این ممکن است زمانی رخ دهد که:

1. مصرف همزمان داروهای مختلفی که حاوی استامینوفن هستند: برای مثال، ممکن است متوجه نشوید که دارویی که برای سرماخوردگی، آنفلوآنزا، آلرژی یا بیماری‌های دیگر مصرف می‌کنید حاوی استامینوفن است. اگر آن دارو را به همراه داروی دیگری که حاوی استامینوفن است مصرف کنید، ممکن است دوز خطرناکی از این دارو را دریافت کنید.

2. عدم پیروی از دستورالعمل‌های دوز مصرفی: برای مثال، ممکن است بیشتر از دوز مجاز دارو مصرف کنید یا دوزهای بیشتری را نسبت به آنچه باید مصرف کنید. دوز حداکثر مجاز برای بزرگسالان معمولاً ۴۰۰۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت است. اما این مقدار ممکن است برای برخی افراد بیش از حد باشد. برای اطمینان از اینکه چقدر دارو برای شما ایمن است، با پزشک خود مشورت کنید. دوز مصرفی برای کودکان بسته به وزن، سن، شکل دارو (مایع یا قرص)، داروهای دیگری که مصرف می‌کنند و هر داروی دیگری که حاوی استامینوفن باشد، متفاوت است.

3. دادن نسخه بزرگسالان دارو به کودکان: مصرف داروی بزرگسالان به جای نسخه مخصوص کودکان ممکن است منجر به دوز بالاتر از حد مجاز شود که می‌تواند خطرناک باشد.

قبل از مصرف داروهایی که حاوی استامینوفن هستند برای بیش از ده روز (یا پنج روز برای کودکان)، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. زمانی که بیشتر داروها را مصرف می‌کنید، از جمله استامینوفن، کبد شما آن‌ها را تجزیه کرده و سموم موجود در بدن را فیلتر می‌کند. اگر برای مدت طولانی داروهایی که حاوی استامینوفن هستند مصرف کنید، ممکن است کبد شما نتواند به‌خوبی با این فشار مقابله کند و عملکرد آن تحت تأثیر قرار گیرد.

نام‌های دیگر آزمایش استامینوفن:

• آزمایش دارویی استامینوفن (Acetaminophen drug test)

• آزمایش خون استامینوفن (Acetaminophen blood test)

• آزمایش پاراستامول (Paracetamol test)

• آزمایش دارویی تایلنول (Tylenol drug test)

آزمایش سطح استامینوفن برای چیست؟

این آزمایش برای تعیین این که آیا شما یا کودک شما بیش از حد استامینوفن مصرف کرده‌اید انجام می‌شود. همچنین ممکن است از این آزمایش برای نظارت بر اثربخشی درمان مسمومیت با استامینوفن استفاده شود.

چرا به آزمایش سطح استامینوفن نیاز دارم؟

پزشک شما ممکن است این آزمایش را در صورتی که شما یا کودک شما علائم مسمومیت با استامینوفن را نشان دهید، درخواست کند. وقتی که شما بیش از حد دارو مصرف می‌کنید، کبد شما نمی‌تواند دوز اضافی را پردازش کرده و ممکن است در بدن شما تجمع پیدا کند. علائم مسمومیت ممکن است از دو تا سه ساعت پس از مصرف دارو بروز کنند، اما در برخی موارد ممکن است تا ۱۲ ساعت طول بکشد تا علائم ظاهر شوند.

علائم مسمومیت با استامینوفن در بزرگسالان و کودکان مشابه است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تهوع و استفراغ

• اسهال

• درد شکمی (درد معده)

• از دست دادن اشتها

• مشکل در تنفس

• خستگی

• عصبانیت و تحریک‌پذیری

• عرق کردن

• یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها)

مسمومیت با استامینوفن می‌تواند یک وضعیت اضطراری تهدیدکننده زندگی باشد، به‌ویژه اگر به سرعت درمان نشود. اگر فکر می‌کنید شما یا کودک شما بیش از حد استامینوفن مصرف کرده‌اید، یا علائم اولیه مسمومیت با استامینوفن را مشاهده می‌کنید، فوراً با شماره 115 تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.

چه اتفاقی در حین آزمایش سطح استامینوفن می‌افتد؟

یک متخصص بهداشت یک نمونه خون از رگ بازوی شما با استفاده از یک سوزن کوچک می‌گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقداری خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع‌آوری می‌شود. ممکن است زمانی که سوزن وارد یا خارج می‌شود کمی احساس درد کنید. این روند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.

آیا برای آزمایش نیاز به آماده‌سازی خاصی دارم؟

برای آزمایش سطح استامینوفن نیازی به آماده‌سازی خاصی نیست. شما نیازی به ناشتا بودن یا اجتناب از مصرف داروهای خاص ندارید.

آیا خطراتی برای آزمایش سطح استامینوفن وجود دارد؟

خطرات بسیار کمی برای انجام یک آزمایش خون وجود دارد. ممکن است در محل ورود سوزن کمی درد یا کبودی احساس کنید، اما بیشتر علائم به‌سرعت از بین می‌روند. عوارض جانبی جدی نادر هستند.

نتایج آزمایش چه معنایی دارند؟

اگر نتایج نشان‌دهنده سطح بالای استامینوفن در خون باشد، شما یا کودک شما ممکن است در معرض خطر آسیب کبدی باشید و نیاز به درمان فوری داشته باشید. نوع درمان بستگی به مقدار اضافی استامینوفن در بدن شما دارد. پس از دریافت نتایج، پزشک ممکن است آزمایشات یا درمان‌های دیگری توصیه کند. ممکن است این آزمایش هر چهار تا شش ساعت تکرار شود تا اطمینان حاصل شود که شما از خطر خارج شده‌اید.

اگر سوالی در مورد نتایج خود دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

آیا نکات دیگری در مورد آزمایش سطح استامینوفن وجود دارد که باید بدانم؟

قبل از اینکه شما یا کودک‌تان هر دارویی مصرف کنید، حتماً برچسب دارو را به دقت بخوانید. مطمئن شوید که فقط دوز توصیه‌شده را مصرف می‌کنید. فهرست مواد تشکیل‌دهنده دارو را بررسی کنید تا ببینید آیا دارو حاوی استامینوفن است یا نه، تا از مصرف بیش از حد آن جلوگیری کنید. برخی از داروهای رایجی که ممکن است حاوی استامینوفن باشند عبارتند از:

• Nyquil

• Dayquil

• Dristan

• Contact

• Theraflu

• Actifed

• Mucinex

• Sudafed

همچنین، اگر شما روزانه سه یا بیشتر نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف استامینوفن برای شما ایمن است یا نه. نوشیدن الکل هنگام مصرف استامینوفن می‌تواند خطر آسیب کبدی را افزایش دهد.

داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید و داروهای حاوی استامینوفن را برای بیشتر از ده روز بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.

⚠️ این اطلاعات نباید جایگزین مراقبت یا مشاوره پزشکی حرفه‌ای باشد.

 منبع :

Agrawal S, Khazaeni B. Acetaminophen Toxicity. [Updated 2023 Jun 9; cited 2024 Feb 2023]. (about 8 screens]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from

🔗

CHOC Children's [Internet]. Orange (CA): CHOC Children's; c2023. The Dangers of Acetaminophen for Children; [cited 2024 Jan 11]; [about 4 screens]. Available from:

🔗

Cleveland Clinic: Health Library: Diagnostics & Testing [Internet]. Cleveland (OH): Cleveland Clinic; c2024. Acetaminophen Level Test; [reviewed 2021 Nov 24; cited 2024 Feb 23]; [about 8 screens]. Available from:

🔗

Cleveland Clinic: Health Library: Diagnostics & Testing [Internet]. Cleveland (OH): Cleveland Clinic; c2024. Acetaminophen Toxicity & Overdose; [reviewed 2024 Jan 09; cited 2024 Feb 23]; [about 8 screens]. Available from:

🔗

Cleveland Clinic: Health Library: Diagnostics & Testing [Internet]. Cleveland (OH): Cleveland Clinic; c2024. Blood Tests; [reviewed 2022 Dec 06; cited 2024 Jan 11]; [about 16 screens]. Available from: 

🔗

FDA: U.S. Food and Drug Administration [Internet]. Silver Spring (MD): U.S. Department of Health and Human Services; Acetaminophen; 2022 Jun 9 [cited 2024 Mar 1]; [about 3 screens]. Available from:

🔗

Hinkle J, Cheever K. Brunner & Suddarth's Handbook of Laboratory and Diagnostic Tests. 2nd Ed, Kindle. Philadelphia: Wolters Kluwer Health, Lippincott Williams & Wilkins; c2014. Acetaminophen Level; p. 29.

Know Your Dose.org: Acetaminophen Awareness Coalition [Internet]. Acetaminophen Awareness Coalition; c2021. Common Medicines Containing Acetaminophen; [cited 2024 Jan 11]; [about 3 screens]. Available from:

🔗

Labcorp [Internet]. Burlington (NC): Laboratory Corporation of America(r) Holdings; c2023. Patient Test Information: Acetaminophen; [cited 2024 Feb 23]; [about 6 screens]. Available from:

🔗

LiverTox: Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases; 2012-. Acetaminophen. [Updated 2016 Jan 28; cited 2024 Feb 23]. [about 12 screens]. Available from:

🔗/

Mayo Clinic [Internet]. Mayo Foundation for Medical Education and Research; c1998-2024. Acetaminophen and children: Why dose matters; 2022 Jun 30 [cited 2024 Jan 11]; [about 5 screens]. Available from:

🔗

Mayo Clinic Laboratories [Internet]. Mayo Foundation for Medical Education and Research; c1995-2024. Test ID: ACMA: Acetaminophen, Serum: Clinical and Interpretive; [cited 2024 Jan 11]; [about 2 screens]. Available from:

🔗

Nemours KidsHealth [Internet]. Jacksonville (FL): The Nemours Foundation; c1995-2024. Getting a Blood Test; [reviewed 2021 Sep; cited 2024 Jan 11]; [about 4 screens]. Available from:

🔗

The Psychological Society [Internet]. Hoboken (NJ): John Wiley and Sons, Inc.; 2000-2024. Obstructive sleep apnoea and acetaminophen safety - is the liver at risk?; 2009 Jan [cited 2024 Jan 11]; [about 3 screens]. Available from:

🔗

Testing.com [Internet]. Seattle (WA): OneCare Media; c2024. Acetaminophen; [modified 2021 Nov 9; cited 2024 Jan 11]; [about 9 screens]. Available from:

🔗

U.S. Pharmacist [Internet]. New York: Jobson Medical Information, LLC; c2000-2024. Acetaminophen Intoxication: A Critical Care Emergency; 2016 Dec 16 [cited 2024 Jan 11]; [about 10 screens]. Available from:

🔗

نحوه انجام آزمایش استامینوفن

برای انجام آزمایش سطح استامینوفن (Acetaminophen Level Test) به عنوان یک تکنسین آزمایشگاه، شما باید مراحل دقیق و با جزئیات کامل را دنبال کنید تا از دقت و صحت آزمایش اطمینان حاصل کنید. در ادامه، مراحل کاملاً جامع و مفصل به همراه مراجع علمی ارائه شده است.

1. آماده‌سازی و جمع‌آوری نمونه خون

گام اول: بررسی درخواست آزمایش

قبل از هر چیزی، درخواست آزمایش باید بررسی شود. باید مطمئن شوید که اطلاعات بیمار به درستی روی فرم درخواست و برچسب لوله آزمایش وارد شده است. این اطلاعات شامل موارد زیر هستند:

• نام و نام خانوادگی بیمار

• کد ملی یا شماره بیمار

• سن و جنسیت بیمار

• تاریخ و ساعت نمونه‌گیری

• تاریخ و ساعت درخواست آزمایش

گام دوم: انتخاب لوله آزمایش مناسب

برای این آزمایش، معمولاً از لوله آزمایش بدون ضد انعقاد (Red Top Tube) یا لوله‌های مخصوص خون‌گیری سرم (Serum Separator Tube) استفاده می‌شود. این لوله‌ها باید دارای برچسب حاوی اطلاعات بیمار باشند و از آلوده شدن نمونه جلوگیری شود.

• لوله آزمایش سرم (SST): این لوله‌ها به همراه ژل جداساز هستند که برای آزمایشات شیمی بالینی مثل سطح داروها مناسب است.

• لوله بدون ضدانعقاد: معمولاً برای نمونه‌های خون که نیاز به جداسازی سرم دارند.

گام سوم: خون‌گیری

• خون باید از ورید بازوی بیمار گرفته شود. معمولاً از رگ‌های مچ دست یا بازو برای خون‌گیری استفاده می‌شود.

• ابتدا محل خون‌گیری باید با آنتی‌سپتیک (الکل ایزوپروپیل 70%) ضدعفونی شود.

• بعد از ضدعفونی، از سوزن و سرنگ مناسب برای خون‌گیری استفاده می‌شود. خون به داخل لوله آزمایش منتقل می‌شود.

مهم: در صورت لزوم، بیمار باید از دست خود را مشت کند تا رگ‌ها بهتر دیده شوند. همچنین از تورنیکه یا گارو که خون‌گیری را آسان می‌کند، استفاده کنید.

2. نگهداری نمونه خون و ارسال به آزمایشگاه

گام چهارم: انتقال نمونه خون به آزمایشگاه

• نمونه خون پس از دریافت باید بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شود. زمان انتقال بسیار مهم است زیرا برخی ترکیبات دارویی در مدت زمان طولانی می‌توانند تخریب شوند.

• نمونه خون باید در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شود، مگر اینکه دستور خاصی برای نگهداری در یخچال یا فریزر وجود داشته باشد.

گام پنجم: جداسازی سرم (در صورت نیاز)

در صورتی که نمونه خون در لوله‌های دارای ژل جداساز گرفته شده باشد، باید لوله را به مدت ۳۰ دقیقه در دمای اتاق قرار دهید تا خون لخته شود. سپس لوله باید در سانتریفیوژ (با سرعت ۳۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۱۰ دقیقه) چرخانده شود تا سرم از سلول‌های خون جدا شود.

• سرم برای آزمایش سطح استامینوفن استفاده خواهد شد.

3. آزمایش سطح استامینوفن

گام ششم: روش‌های آزمایش

پس از جداسازی سرم، آزمایش سطح استامینوفن از طریق یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:

1. کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC):

   • این روش برای اندازه‌گیری دقیق سطح استامینوفن در خون بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از یک ستون کروماتوگرافی برای جدا کردن استامینوفن از سایر ترکیبات موجود در سرم استفاده می‌شود.

   • سپس با استفاده از Detector UV یا Fluorescence مقدار استامینوفن اندازه‌گیری می‌شود.

2. روش ELISA (آنزیم‌لینکد ایمنی‌سنجی):

   • در این روش از آنتی‌بادی‌های خاص برای شناسایی استامینوفن استفاده می‌شود. با استفاده از واکنش‌های شیمیایی رنگی، مقدار استامینوفن اندازه‌گیری می‌شود.

3. روش های Immunoassay:

   • این روش‌ها معمولاً شامل آنتی‌جنی-آنتی‌بادی‌ها هستند که برای اندازه‌گیری سطح استامینوفن طراحی شده‌اند.

گام هفتم: تعیین سطح استامینوفن

نتایج آزمایش معمولاً به صورت میکروگرم بر میلی‌لیتر (μg/mL) گزارش می‌شود. مقدار طبیعی استامینوفن در خون معمولاً کمتر از 10 μg/mL است. در صورت وجود مقادیر بیشتر، نیاز به ارزیابی فوری و درمانی وجود دارد.

4. تفسیر نتایج آزمایش و گزارش‌دهی

گام هشتم: تفسیر نتایج

• اگر سطح استامینوفن در خون بیشتر از 10 μg/mL باشد، نشان‌دهنده مسمومیت یا اوردوز است و نیاز به ارزیابی سریع وضعیت بیمار وجود دارد.

• معمولاً سطح بالای استامینوفن می‌تواند باعث آسیب کبدی شود و درمان فوری مانند استفاده از نالوکسان (N-acetylcysteine) برای مقابله با اثرات آن ضروری است.

گام نهم: گزارش‌دهی و ارسال نتایج

نتایج آزمایش باید در سیستم مدیریت آزمایشگاه ثبت شوند و گزارش برای پزشک معالج ارسال شود. همچنین، در صورتی که سطح استامینوفن بسیار بالا باشد، نتایج باید به سرعت به بخش اورژانس یا پزشک متخصص ارسال شود.

5. نکات ایمنی و نکات اضافی

• دستکش و لباس مخصوص بپوشید تا از تماس مستقیم با خون یا مواد آلوده جلوگیری کنید.

• تمام ابزار و وسایل استفاده شده باید پس از استفاده در ظروف مخصوص ضایعات بیولوژیکی قرار گیرند.

• سوزن‌ها و سرنگ‌ها باید در ظرف‌های مخصوص سوزن و سرنگ جمع‌آوری شوند.

⚠️ این مراحل تنها به عنوان راهنمایی برای انجام آزمایش است و نباید جایگزین دستور العمل های دقیق و رفرنس های علمی شود.

منابع :

Hinkle, J., Cheever, K. (2014). Brunner & Suddarth's Handbook of Laboratory and Diagnostic Tests (2nd Ed.). Wolters Kluwer Health.

Cleveland Clinic. (2024). Acetaminophen Level Test. Available from: Cleveland Clinic.

LiverTox. (2016). Clinical and Research Information on Drug-Induced Liver Injury. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Available from: LiverTox.

FDA. (2022). Acetaminophen [Drug Class Information]. U.S. Food and Drug Administration. Available from: FDA.